Tìm hiểu Incoterms – Ngôn ngữ chung của thương mại quốc tế

Trong giao dịch xuất nhập khẩu, câu hỏi quan trọng luôn là: Ai sẽ chịu trách nhiệm chi phí và rủi ro khi hàng hóa được vận chuyển từ nước này sang nước khác?

Câu trả lời nằm ở Incoterms – bộ quy tắc thương mại quốc tế được sử dụng phổ biến nhất toàn cầu. Có thể nói, Incoterms là “ngôn ngữ chung” của thương mại quốc tế, giúp người mua và người bán hiểu nhau, giảm thiểu tranh chấp.

Trong bài viết này, XNKHub sẽ giúp bạn hiểu rõ:

• Incoterms là gì và vì sao quan trọng.

• Các nhóm điều kiện chính trong Incoterms.

• Những điều cần lưu ý khi áp dụng vào thực tế.

1. Incoterms là gì?

• Incoterms là viết tắt của cụm từ International Commercial Terms – Các điều kiện thương mại quốc tế.

• Do Phòng Thương mại Quốc tế (ICC) ban hành lần đầu vào năm 1936, và được cập nhật định kỳ (mới nhất là Incoterms 2020).

• Mục đích: Chuẩn hóa các điều kiện giao hàng quốc tế về chi phí, rủi ro, trách nhiệm giữa người bán (Exporter) và người mua (Importer).

👉 Nói cách khác, Incoterms trả lời 3 câu hỏi quan trọng trong giao dịch XNK:

1. Ai chịu chi phí vận chuyển, bảo hiểm, thuế?

2. Ai chịu rủi ro nếu hàng hóa hư hỏng, mất mát?

3. Điểm chuyển giao rủi ro từ người bán sang người mua là ở đâu?

2. Vì sao Incoterms quan trọng?

• Giảm tranh chấp: Khi hai bên hiểu sai về trách nhiệm giao hàng, tranh chấp dễ xảy ra. Incoterms giúp làm rõ.

• Tiết kiệm chi phí: Chọn điều kiện phù hợp giúp tối ưu chi phí logistics.

• Tăng uy tín: Doanh nghiệp hiểu rõ Incoterms sẽ được đối tác đánh giá cao về chuyên nghiệp.

• Ngôn ngữ chung toàn cầu: Dù giao dịch với Mỹ, EU, Trung Quốc hay Nhật Bản, Incoterms đều được công nhận.

3. Các nhóm điều kiện chính trong Incoterms 2020

Incoterms 2020 chia thành 2 nhóm lớn:

3.1. Điều kiện áp dụng cho mọi phương thức vận tải

1. EXW (Ex Works – Giao tại xưởng):

   • Người bán giao hàng tại kho/xưởng của mình.

   • Người mua chịu toàn bộ chi phí và rủi ro từ đó đến nơi nhận hàng cuối cùng.

   • 👉 Phù hợp cho người bán ít kinh nghiệm XNK.

2. FCA (Free Carrier – Giao cho người chuyên chở):

   • Người bán giao hàng cho bên vận tải do người mua chỉ định.

   • Rủi ro chuyển giao ngay tại điểm giao.

3. CPT (Carriage Paid To – Cước phí trả tới):

   • Người bán chịu chi phí vận chuyển đến điểm đến.

   • Nhưng rủi ro chuyển giao từ khi hàng được giao cho người vận tải đầu tiên.

4. CIP (Carriage and Insurance Paid To – Cước phí và bảo hiểm trả tới):

   • Giống CPT nhưng người bán phải mua bảo hiểm cho hàng hóa.

5. DAP (Delivered At Place – Giao tại nơi đến):

   • Người bán chịu chi phí & rủi ro cho đến khi giao hàng tại nơi đến (chưa làm thủ tục nhập khẩu).

6. DPU (Delivered at Place Unloaded – Giao tại nơi đến đã dỡ hàng):

   • Người bán chịu trách nhiệm đưa hàng đến nơi và dỡ hàng xuống.

7. DDP (Delivered Duty Paid – Giao hàng đã nộp thuế):

   • Người bán chịu toàn bộ chi phí, rủi ro, thuế, thông quan… cho đến khi hàng đến tay người mua.

   • 👉 Thuận lợi cho người mua, nhưng rủi ro lớn cho người bán.

3.2. Điều kiện áp dụng cho vận tải đường biển và thủy nội địa

1. FAS (Free Alongside Ship – Giao dọc mạn tàu):

   • Người bán giao hàng tại cầu cảng, dọc mạn tàu.

   • Người mua chịu chi phí và rủi ro từ đó.

2. FOB (Free On Board – Giao lên tàu):

   • Người bán chịu trách nhiệm đưa hàng lên tàu tại cảng đi.

   • Sau khi hàng qua lan can tàu, rủi ro thuộc về người mua.

   • 👉 Điều kiện phổ biến nhất tại Việt Nam.

3. CFR (Cost and Freight – Tiền hàng và cước phí):

   • Người bán trả cước vận tải đến cảng đến.

   • Nhưng rủi ro chuyển giao từ khi hàng lên tàu.

4. CIF (Cost, Insurance and Freight – Tiền hàng, bảo hiểm và cước phí):

   • Giống CFR nhưng người bán mua thêm bảo hiểm cho hàng.

   • 👉 Điều kiện truyền thống, thường dùng cho hàng hóa số lượng lớn.

4. Cách lựa chọn điều kiện Incoterms phù hợp

Một số nguyên tắc gợi ý:

• Người bán ít kinh nghiệm → Chọn EXW hoặc FCA.

• Người mua muốn giảm rủi ro → Chọn CIF hoặc DDP.

• Muốn chia sẻ trách nhiệm hợp lý → FOB hoặc CFR là lựa chọn an toàn.

• Xuất khẩu sang các thị trường mới → Cân nhắc CIP/DAP để tăng uy tín.

👉 Lưu ý: Incoterms không quy định về chuyển quyền sở hữu hàng hóa hay phương thức thanh toán – những vấn đề này phải thể hiện trong hợp đồng ngoại thương.

5. Những sai lầm thường gặp khi áp dụng Incoterms

• Hiểu sai điểm chuyển giao rủi ro → dẫn đến tranh chấp khi hàng hỏng.

• Không kiểm tra Incoterms phiên bản mới (2020 thay 2010).

• Nhầm lẫn giữa trách nhiệm vận chuyển và bảo hiểm.

• Không kết hợp Incoterms với các điều khoản thanh toán.

6. Kết luận

Incoterms là nền tảng không thể thiếu trong thương mại quốc tế. Hiểu và áp dụng đúng Incoterms sẽ giúp doanh nghiệp:

• Giảm thiểu rủi ro.

• Tối ưu chi phí logistics.

• Nâng cao uy tín và khả năng đàm phán với đối tác.

👉 Trong các bài viết tiếp theo, XNKHub sẽ phân tích chi tiết hơn từng điều kiện Incoterms, kèm ví dụ thực tế để bạn dễ dàng áp dụng.